Eğer öyleyse, hatırlamanın tam zamanı.

İran ile Suudi Arabistan arasında kılıçların çekildiği bir ortamda, dünya kamuoyunun neredeyse unuttuğu ya da görmezden geldiği, ama aylardır sürüp giden Yemen’deki savaş, artık kendinden daha sık bahsettirecek.

2015 yılının Mart ayında Suudi Arabistan önderliğindeki bir askeri koalisyonun müdahalesine uğrayan Yemen, İran ile Suudiler arasındaki vekalet savaşlarının bir başka cephesi.

Suudi Arabistan yönetimi, İran ve Bağdat hükümeti dolayısıyla doğuda ve kuzeyde hissettiği Şii baskısını, bir de güneyden, yani Yemen’den de hissetmeye başlayınca bu “çevrelemeyi” kırmaya karar vermişti.

Suudi hanedanının kendini İran tehdidi altında hissetmesinin tek sebebi bölgenin farklı ülkelerindeki etki mücadelesi değil. Suudi Arabistan’ın doğu sahillerinde Şiiler çoğunluğu oluşturuyor ve bu coğrafya aynı zamanda ülkenin en zengin petrol yataklarının bulunduğu yerler. Dolayısıyla bu bölgede gelişebilecek ve İran’a sıcak bakan herhangi bir ayrılıkçı hareket, Riyad’daki yönetim için bir ölüm kalım meselesi.

Körfez’deki petro-monarşiler de hemen hemen benzer sebeplerle Suudi Arabistan’ın yanında hizalanıyorlar.

Gerçi İran’la Suudi Arabistan arasındaki kriz geçtiğimiz hafta o kadar hızlı tırmandı ki, “vekalet savaşlarından doğrudan çatışmaya mı geçiliyor?” soruları da sorulmaya başlandı. Ocak 2015’te Suudi tahtında yaşanan değişiklikten sonra Savunma Bakanlığı’na getirilen yeni kralın oğlu Prens Muhammed bin Salman ve etrafındaki genç ekibin önceki dönemlere nazaran çok daha maceracı politikalar yürütmeleri de bu kaygıları arttırdı.

Ancak gene de iki ülkenin birbirlerine fırlattığı yıldırımlar şimdilik özellikle Yemen’in üzerine düşecek gibi duruyor.

Ülkede bir yanda Suudi Arabistan, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Mısır ve Sudanlı askeri birlikler ve ayrıca Kolombiyalı paralı askerlerden oluşan ve Cumhurbaşkanı Hadi’yi destekleyen bir koalisyon, diğer yanda eski Cumhurbaşkanı Salih ve İran’ın desteklediği Şii mezhebinden Huti gerillaları, ayrıca hem birbirleriyle, hem de diğerleriyle savaşan El-Kaide ve IŞİD militanların rol oynadığı karmaşık bir savaş devam ediyor. ABD ve Birleşik Krallık’ın da Suudi Arabistan önderliğindeki koalisyona teknik destek ve silah yardımı yaptıkları biliniyor.

Aynı vekalet savaşlarının esas cephesi uzun süredir Suriye idi, ancak Rusya’nın doğrudan askeri müdahalesi ile oradaki oyun bir hayli değişti. ABD ve Rusya gibi iki büyük gücün aynı anda aynı coğrafyaya basınç uyguladığı bir ortamda, farklı farklı örgütlerin, bölgesel ve bölge dışı güçlerin pek fazla hareket serbestisi kalmadı. Dolayısıyla Suudi Arabistan ve İran, kozlarını paylaşmak için Ortadoğu’daki diğer cephelere ağırlık vermek durumunda kalıyorlar.

Yemenlilere de ülkelerinin başlarına yıkılmasını seyretmek kalıyor. Bu ülkede son bir yılda ölenlerin sayısı binlerle ifade edilecek rakamlara ulaşmış durumda. Hava akınları günlük olay haline gelmiş, karada çatışmalar sürüyor, 26 milyon nüfuslu ülkede 1,5 milyon kişi evini barkını terk edip kamplara sığınmış durumda ve en az 14 milyon Yemenli de açlık tehlikesiyle burun buruna ve acil insani yardım bekliyor.

Yemen’in tek önemi, İran ve Suudi Arabistan’ın kozlarını paylaştığı bir savaş alanı olması değil. Kızıldeniz ve Hint Okyanusu’nun birleştiği noktada yer alan Yemen, uluslararası deniz ticareti için kritik önem taşıyan bir su yolunun üzerinde duruyor. Zaten tam da bu yüzden Yemen sahillerinden sadece 30 km uzaktaki karşı kıyıda, yani Cibuti’de, ABD ve Fransa’nın birer askeri üssü bulunuyor. Son olarak Çin de geçtiğimiz ay burada bir askeri üs kurma kararı aldı.

Suriye’deki “çözüm”ün bir parçası, Yemen’deki savaşın şiddetlenmesinden geçecek gibi.

(10 Ocak 2016)