Uluslararası toplumu yıllardır meşgul eden İran krizi çözüm yolunda ilerliyor. Geçtiğimiz 14 Temmuz günü, BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya’dan oluşan P5+1 grubu, İran’la uluslararası yaptırımların kaldırılmasını da kapsayan bir uzlaşmaya vardıklarını ilan ettiler.

Yaptırımların kaldırılması İran ekonomisi için olduğu kadar dünya ekonomisi için de önem taşıyor. Her şeyden önce İran, zengin petrol ve doğalgaz kaynaklarını bundan böyle daha geniş bir pazara ulaştırma imkânı kazanacak. Aynı şekilde, şimdiye kadar İran pazarından uzak durmuş olan bazı ülkeler de 80 milyon nüfuslu bu ülkeye daha kolay erişebilecekler.

Uzlaşmanın duyurulması, bu açıdan etkisini hemen göstermeye başladı. Tahran’da bir zamanların Amerika’sındaki “Batı’ya hücum” sahnelerini hatırlatan bir koşuşturma başlamış durumda. Ülkeye uluslararası heyetlerin biri gidiyor, biri geliyor.

İran’ı bu kapsamda ilk ziyaret eden Batılı üst düzey yetkili, Angela Merkel hükümetinin Ekonomi Bakanı Sigmar Gabriel oldu. Tahran’a üç günlük bir resmi ziyaret gerçekleştiren Alman Bakan, beraberinde onlarca Alman şirketin üst düzey yöneticisini de getirdi. Nükleer krizi çözmek için müzakere girişimini Berlin başlatmış; BM Güvenlik Konseyi’nin daimi üyesi olmayan Almanya bu sayede P5+1 grubunun +1’i olmuştu. Sigmar ziyaretinde ülkesinin bu rolünü İranlılara hatırlatmayı da ihmal etmedi.

Aslında İran’ın Almanya’yla olan ekonomik ilişkilerinin kökeni bir hayli eskiye, 19. yüzyıl sonlarına dayanıyor. Hem Britanya ile Rusya’nın baskısını dengelemek umuduyla, hem de Almanya’nın bölgede toprak edinme gibi bir emelinin olmadığına inanıldığından, İran bu dönemde – tıpkı Osmanlılar gibi –  diğer büyük güçlere oranla Berlin’i daha güvenilir bir ekonomik ortak olarak kabul etmişti.

BM yaptırımlarının uygulanmaya başlandığı 2000’lerin ortalarına kadar da Almanya İran’ın en önemli dış ticaret ortaklarından biri oldu.

Berlin, 2014’te 2,4 milyar euro düzeyinde kalan İran’a yönelik ihracatını kısa sürede dört katına çıkarmayı hedefliyor. Yaptırımlar kapsamında dondurulmuş olan 100 milyar dolarlık mal varlığına yeniden kavuşacak olan İran, bu paranın önemli bir kısmını ülkede yıllardır aksamış olan altyapı yatırımları için kullanacağını açıklamıştı. Almanya, bu kapsamda gerçekleştirilmesi muhtemel ihalelere de talip.

Tabii ki bu büyük pastadan pay alma hevesinde olan tek ülke Almanya değil. Örneğin Sigmar Gabriel daha Tahran’dan yeni ayrılmıştı ki, Fransa Dışişleri Bakanı Laurent Fabius önümüzdeki hafta İran’a resmi bir ziyarette bulunacağını açıklayıverdi. Fransa dışında, ENI grubu sayesinde dünya petrol piyasasının önemli oyuncularından biri olan İtalya da İran’la ilişkilerini geliştirmek için atağa geçmiş durumda. Amerikan ve İngiliz firmalarının da bu ortamda kollarını kavuşturup beklemeyecekleri tahmin edilebilir.

Almanya diğer Batılı rakiplerine oranla İran pazarında daha avantajlı bir konumda olduğuna inanıyor ve bu ülkeyle geçmişe dayanan güven ilişkisine ve Alman mallarının İran’daki iyi imajına güveniyor. Ayrıca yaptırımın sürdüğü yıllarda da faaliyetine devam etmiş olan ve yerli ekonomik oyuncularla sıkı bağlara sahip Tahran’daki Alman Sanayi ve Ticaret Odası’nı da ilişkilerin hızla geliştirilmesinde kullanılacak etkili bir araç olarak elinde tutuyor.

Yaptırımlar devam ederken İran pazarında avantajlı bir konuma kavuşmuş olan Rusya ve Çin, Almanya’nın ve diğer Batılı ülkelerin bu atağına ne gözle bakar, onu da tahmin etmek çok zor değil.

Bağdat Demiryolu projesinin sembolize ettiği Almanya’nın Ortadoğu’ya olan ekonomik ilgisi, o zamanlar da rakiplerini bir hayli tedirgin etmişti. Oyuncuların bir kısmı değişik olsa da, dünya 19. yüzyıl sonlarını giderek daha fazla andırmaya başlıyor.

(26 Temmuz 2015)